W tegorocznym konkursie ofert na realizację zadań publicznych Gminy Bystra-Sidzina w zakresie kultury sztuki, ochrony dóbr kultury i dziedzictwa narodowego w Gminie Bystra-Sidzina, zgłoszonych zostało kilka wniosków. Jednym z nich, była propozycja Stowarzyszenia „Tradycja i Natura”, dotycząca publikacji książki “Lala - kartki z dziejów Bystrej Podhalańskiej i okolic”. Jej autorką jest nieżyjąca od 2001 r. Anna Radoń (z domu Bachul), będąca autentycznym świadkiem przeżyć z tamtego okresu. Publikacja jest efektem pracy i starań Pani Marii Mazur, która spisała i uporządkowała odręczne notatki swojej mamy Anny Radoń, będące zapisem jej wspomnień obejmujących głównie okres dwudziestolecia międzywojennego i okupacji niemieckiej.
Opracowanie traktuje o życiu, historii, tradycjach i kulturze lokalnej ludności. W opowiadaniu znajdują się różne wątki takie jak: regionalizm, gwara używana dawniej przez mieszkańców, religia, wierzenia ludowe, stosunki sąsiedzkie, wojna i działania konspiracyjne oraz partyzanckie. Głównym wątkiem jest ukrywanie i ocalenie żydowskiego dziecka przed zagładą, przez rodzinę Bachul, co docenione zostało w późniejszych latach, poprzez przyznanie Dyplomu Honorowego i Medalu Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata.
Opowiadanie stanowi wartościowy dokument historyczno-literacki i ma na celu służyć edukacji młodych pokoleń i zachowaniu wspomnień starszych, dotyczących miejsc i ludzi związanych z dawnym życiem codziennym. Zadaniem projektu jest także szerzenie, promowanie i kultywowanie twórczości ludowej oraz uwrażliwienie czytelników na piękno języka polskiego, w tym gwary. Zamysłem publikacji jest opisanie wydarzeń historycznych związanych z czasem, w którym autorce przyszło żyć oraz trudy i często traumatyczne przeżycia, których doświadczyła rodzina autorki, ukrywając żydowską dziewczynkę, nazywaną pieszczotliwie Lalą, od swojego żydowskiego imienia Sara-Lea.
Wydanie publikacji ma na celu podtrzymywanie i upowszechnienie tradycji lokalnej i narodowej, pielęgnowanie polskości oraz rozwoju świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej. Propozycja przekazania takich wiadomości i ich upowszechnianie ma też na celu ocalenie od zapomnienia ludzi, wpisanych w historię naszego regionu.
Wydanie ilustrowane jest zdjęciami pochodzącymi z prywatnych zbiorów. Książka opatrzona została słowem wstępnym napisanym przez ks. Jacka Radonia – syna autorki oraz historyka IPN, dr-a Romana Gieronia. Szczególnie wzruszającym, ważnym i ciekawym świadectwem jest posłowie napisane przez żyjącą do dzisiaj 81 – letnią Lalę – Leę Sarę Glaser Yareach oraz jej syna Yuvala Yareach – autora książki „Cisza”, opowiadającej o życiu Narodu Żydowskiego w Krakowie, zawierającą również wspomnienia dotyczące losów Lali i jej pobytu w rodzinie Bachul.
Wydanie powstało pod redakcją Marii i Bogusława Mazurów. Składem graficznym oraz projektem okładki zajęła się Anna Nieużytek. Książka dostępna jest w bibliotekach publicznych i szkolnych na terenie Bystrej Podhalańskiej, Sidziny i Osielca oraz podczas imprez kulturalnych organizowanych przez Stowarzyszenie „TiN”. (A.N.)
