Miejsca Pamięci II wojny światowej w Gminie Bystra-Sidzina.
Wielewicki Józef, partyzant o pseudonimie „Miko”, podczas podpalenia przez Niemców domu Kołodziejczyków na roli Brykowej w dniu 6 grudnia 1944 roku, został zraniony i spalony w domu. Spoczywa we wspólnej mogile partyzanckiej na cmentarzu w Jordanowie.Więcej informacji: Biuletyn Samorządowy nr 5(63) czerwiec 2017
Rola Brykowa. Chór Słowik na odsłonięciu tablicy upamiętniającej partyzanta.
Tablica upamiętniająca partyzanta.
Kurnatowski Grzegorz Mścisław, urodził się 5 października 1888 r. w Moskwie. Pochodził z rodu szlacheckiego herbu „Łodzia”. Ojciec Lucjan, matka Eugenia Graffe. 7 września 1919 roku w Tiflisie na Kaukazie zawarł związek małżeński z Małgorzatą Abowiane. Oficer Wojska Polskiego, mieszkał w Łodzi. Brał udział w powstaniu warszawskim, po upadku którego na początku stycznia 1945 r. przybył do Bystrej Podhalańskiej i został zakwaterowany w domu nr 290 wraz z żoną i około 6/7 letnią córką do której rodzice mówili pieszczotliwie Kicia. 26 stycznia 1945 roku został rozstrzelany przez Niemców na łące nad Bystrzanką nieopodal domu Kulki. Pogrzeb odbył się 29 stycznia 1945 roku w Sidzinie. Na podstawie polecenia Starosty Myślenickiego d-ra W. Szumskiego w dniu 13 kwietnia 1946 roku przeprowadzono ekshumację. Spoczywa w rodzinnym grobowcu na Cmentarzu Stare Powązki w Warszawie.
Więcej informacji: Biuletyn Samorządowy nr 1(69) styczeń 2018
Kulka Stefan, syn Jana i Wiktorii Zygmunt, ur. 30 kwietnia 1903 r. w Bystrej nr d. 7. Ożenił się w Sidzinie 11 lutego 1931 r. z Rozalią Czarny, córką Józefa i Marianny Papaj, ur. 7 kwietnia 1911 r. w Sidzinie. Był robotnikiem leśnym. Został zastrzelony, wraz z przesiedlonym Grzegorzem Kurnatowskim, przez Niemców 26 stycznia 1945 r. na podwórku własnego domu po nieudanej akcji partyzanckiej w Sidzinie. Po tygodniu został pochowany na cmentarzu w Jordanowie. Obecnie spoczywa na cmentarzu w Bystrej. Pozostawił żonę i 7 dzieci - najstarsza niepełnosprawna Maria miała 14 lat, Zofia – 12, Helena – 9, Stanisław - 7, Janina - 5, Władysława – 3, Czesława – 2. Jego żona Rozalia zmarła 1 stycznia 2001 r.
Więcej informacji: Biuletyn Samorządowy nr 1(69) styczeń 2018
Pietrasik Bronisława, córka Jana Hopciasia i Wiktorii z domu Morawka, ur. 7 października 1899 r. w Bystrej nr d. 78. W dniu 7 sierpnia 1918 r. zawarła związek małżeński z Franciszkiem Pietrasikiem. Została postrzelona 26 stycznia 1945 r. podczas przejazdu plutonu egzekucyjnego na pacyfikację Sidziny po nieudanej akcji . Spaliła się we własnym domu podpalonym przez okupanta. Spoczywa na cmentarzu w Bystrej Podh.
Pietrasik Franciszek Jan, syn Józefa i Marianny Czubin, ur. 13 lutego 1889 r. w Bystrej nr domu 72. Ożenił się 7 sierpnia 1918 r. z Bronisławą Hopciaś, córką Jana i Wiktorii Morawka, ur. 7 października 1899 r. w Bystrej nr domu 82. Zastrzelony został wraz z żoną w dniu 26 stycznia 1945 roku podczas przejazdu plutonu egzekucyjnego na pacyfikację po nieudanej akcji partyzanckiej w Sidzinie. Spoczywa na cmentarzu w Bystrej Podh
Grób Pietrasików na cmentarzu w Bystrej Podh.
Hodana Marianna, córka Bronisława i Stefanii Marfiak, ur. 1 stycznia 1932 r. w Bystrej Podhalańskiej nr d. 96. Wyszła za mąż 7 stycznia 1978 r. za Władysława Kota z Bronowic Małych. W dniu 6 stycznia 1945 r. została postrzelona w obie nogi przez Ukrainca -Własowca zdążającego na pacyfikację, po nieudanej akcji partyzanckiej w Sidzinie. Zmarła w Bystrej 2 maja 2011 r.
26. I. 1945 r. spalone zostały zabudowania przez Ukrainców – Własowców wspierających Niemców podczas akcji odwetowej za atak partyzantów na roli Makówka w dniu 25 I 1945 r. zabudowania:
1. na roli Talapkowej - spalone zostały zabudowania Sobinka Filipa,
2. na roli Majerzowej - dom nr 78 - Pietrasika Franciszka,
3. na roli Bachorzowej - dom nr.109 - Dybczyka Franciszka,
4. - dom nr 112 - Rysia Józefa,
5. - dom - Rączki Józefa.
Grzęsło Paweł, ur. 19 stycznia 1925 roku w Polance Wielkiej, partyzant. Przybył do Bystrej wraz z drugim partyzantem, prawdopodobnie 29 czerwca 1944 r. Ukrywali się w szopie na opał przy tartaku Wojciecha Kojsa na roli Talapkowej Górnej. Na skutek donosu złożonego na posterunek Grenschutzu w Sidzinie został zastrzelony 30 czerwca 1944 r. podczas ucieczki z kryjówki w kierunku Łysej Góry. Spoczywa na cmentarzu w Jordanowie.
Grobowiec Pawła Grzęsło na cmentarzu w Jordanowie.
Kojs Wojciech, syn Jana i Wiktorii Kozina, ur. 27 kwietnia 1889 r. w Bystrej nr domu 156. Ożenił się 17 lutego 1914 r. z Zofią Anielą Wójtowicz. Był przedsiębiorcą, właścicielem tartaku i współwłaścicielem młyna wraz z Sobinkiem na roli Talapkowej Górnej. Został zastrzelony przez Niemców 25 stycznia 1945 r. koło tartaku podczas niespodziewanego natknięcia się na uciekających żołnierzy niemieckich, po nieudanej akcji partyzanckiej na roli Makówka w Sidzinie. Został pochowany na cmentarzu w Sidzinie 28 stycznia.
Więcej informacji: Biuletyn Samorządowy nr 1(59) styczeń 2017, Biuletyn Samorządowy nr 2(60) luty 2017
Wojciech Kojs
Kojs Władysław, syn Wojciecha i Zofii Wojtowicz, ur. 15 października 1915 r. w Bystrej nr d. 156. Z wykształcenia był nauczycielem, z zawodu przemysłowcem. Ożenił się 31 stycznia 1942 r. z Anną Tomczak, córką Józefa i Weroniki Tomaszewskiej, ur. 6 lipca 1919 r. w Poznaniu, przesiedloną w czasie wojny do Bystrej. Zginął wraz z ojcem 25 stycznia 1945 r. zastrzelony przez Niemców koło tartaku po nieudanej akcji partyzanckiej i został pochowany na cmentarzu w Sidzinie.
Więcej informacji: Biuletyn Samorządowy nr 1(59) styczeń 2017, Biuletyn Samorządowy nr 2(60) luty 2017
Rola Talapkowa. Zabici Władysław i Wojciech Kojsowie.
Matyasik Jan, syn Stefana i Salomei Zborowskiej, ur. 14 czerwca 1928 r. w Lanckoronie, zamieszkały na Polanie Matyasikowej w Bystrej nr domu 199. Został rozstrzelany na polanie przez hitlerowców 14 października 1944 r. wraz z Józefem Pyrtkiem za to, że rzekomo ostrzegli partyzantów stacjonujących na Polanie Malinowej. Obydwaj zostali pochowani na miejscu przez Stefana Matyasika, a następnie ekshumowany i pochowany na cmentarzu w Sidzinie. Po wojnie nadano mu stopień wojskowy sierżant AK i wliczono w szeregi Oddziału Partyzanckiego „Harnaś” o pseudonimie Jasiek.
Więcej informacji: Biuletyn Samorządowy nr 9(55) 2016, Biuletyn Samorządowy nr 11(151) listopad 2024, Biuletyn Samorządowy nr 12(152) grudzień 2024
Tablica na nagrobku Janka Matyasika.
Pyrtek Józef, syn Wawrzyńca i Stefanii Kaczmarczyk, ur. 13 marca 1931 r. w Bystrej nr d. 195. Jako niespełna 13 - letni chłopiec został rozstrzelany na Polanie Matyasikowej w Bystrej przez hitlerowców, 14 października 1944 r. wraz z Janem Matyasikiem. Obydwaj zostali pochowani na miejscu przez Stefana Matyasika, a następnie ekshumowany i pochowany na cmentarzu w Jordanowie. Po latach prochy przeniesiono na cmentarz w Bystrej.
Więcej informacji: Biuletyn Samorządowy nr 12(152) grudzień 2024, Biuletyn Samorządowy nr 11(151) listopad 2024, Biuletyn Samorządowy nr 12(152) grudzień 2024
Polana Matyasikowa, dom przy którym zastrzeleni zostali Janek Matyaik i Józef Pyrtek.
Wróbel Józef, syn Stanisława i Wiktorii Knapczyk, ur. 09 listopada 1888 r. w Bystrej nr domu 45. Został postrzelony niedaleko od domu na roli Wiertelowej Dolnej w dniu 2 września 1939 roku, podczas obserwowania przejazdu kolumny wojsk niemieckich z Jordanowa do Makowa Podhalańskiego. Zmarł 3 września 1939 r. i został pochowany na cmentarzu w Jordanowie. Była to pierwsza ofiara wojny w Bystrej.
Riedel Karol, syn Marcina i Waleski Olesz, ur. 17 czerwca 1911 r. w Katowicach-Brynowie – mąż Anny Riedel. Przed wojną kilkakrotnie popadł w konflikt z prawem, przez co był ukarany przez policję. 6 lutego 1937 roku za znieważenie władzy, później wraz z żoną za nieprawny wyrób i handel zapalniczkami, za nielegalne posiadanie części broni oraz bezprawne wykorzystywanie zawodu. Mieszkał w Sidzinie nr d. 366 i tu 18 września 1934 r. zawarł związek małżeński z Anną Dryżak ur. 8 września 1910 r. w Rykowie pow. Złoczów, (wyzn. greko- kat.). Był volksdeutschem i podczas wojny w domu Żyda Krűgera prowadził sklep i bar dla Niemców. Następnie został partyzantem oddziału AK „Chełm” o pseudonimie „Felek”. W czasie akcji odwetowej za napad na niemiecki samochód wojskowy dokonany 25 stycznia 1945 r. w Sidzinie na Mokówce, został wyprowadzony na drogę z domu wójta J. Budy w Sidzinie na Roli Kluskowej i zastrzelony w dniu 26 stycznia 1945 r. przez Ukraińca-Własowca. Jego zwłoki zostały pochowane 29 stycznia na miejscowym cmentarzu.
Grób Karola Riedla na cmentarzu w Sidzinie.
W wyniku akcji odwetowej, po nieudanym ataku partyzantów na niemiecki samochód,
26 stycznia 1945 r. zostały spalone zabudowania: (25)
1. Na roli Kluskowej (2) - dom nr 403 - Buda Józef – wójt,
2. - dom nr 77 - Kostka Józef,
3. na roli Lipowej (1) - dom nr 350 - Migas Franciszek,
4. na roli Krupowej (10)- dom nr 367 - Krupa Władysław,
5. - dom nr 360 - Szczurek Alojzy,
6. - dom nr 161 - Łazarz Stanisław,
7. - dom nr 358 - Krupa Karol,
8. - dom nr 355 - Staszczak Stanisław,
9. - dom nr 353 - Migas Stanisław,
10. - dom nr 354 - Tempka Józef,
11. - dom nr 359 – Tempka Franciszek,
12. - dom nr 351 - Matulak Kazimierz,
13. - dom nr 361 - Migas Wojciech,
14. na roli Makówka (8) - dom nr 368 - Wyznarek Andrzej,
15. - dom nr 366 - Balak Ferdynand,
16. - dom nr 367 - Balak Edward,
17. - dom nr 296 - Lipa Ignacy,
18. - dom nr 344 - Stramek Jan,
19. - dom nr 343 - Stramek Antoni,
20. - dom nr 534 - Zawora Andrzej,
21. - dom nr 345 - Kostka Ignacy,
22. na roli Mikowej (4) - dom nr 451 - Kolaniak Stanisław,
23. - dom nr 338 - Krupa Ludwik,
24. - dom nr 339 - Maj Władysłw,
25. - dom nr 303 - Ziembański Paweł.
Więcej informacji: Biuletyn Samorządowy nr 1(59) styczeń 2017, Biuletyn Samorządowy nr 2(60) luty 2017
Podczas akacji „oczyszczania pasma Polic od partyzantów” w dniu 13 października 1944 r. u Malin zostały spalone gospodarstwa stałych mieszkańców: (9 zabudowań)
- Syca Andrzeja nr d. 455.
- Bińkusia Stanisława nr d. 191.
- Bednarczyka Jana nr d. 459.
- Toha Teofila nr d 456.
- Gertrugi Kazimierza nr d. 454.
- Basiury Emilii nr d. 458.
- Kaczmarczyk Katarzyny nr d. 451 (na Jesionce).
Budynki letnie i szałasy:
- Biernata Józefa nr d. 390.
- Biedrawy Władysława
Wiecej informacji: Biuletyn Samorządowy nr 10(102) październik 2020, Biuletyn Samorządowy nr 11(151) listopad 2024, Biuletyn Samorządowy nr 12(152) grudzień 2024
Riedel Anna, córka Mikołaja Dryżak i Marii Czepak, ur. 8 września 1910 r. w Rykowie, pow. Złoczów, woj. Lwowskie (greko-katoliczka) – żona Karola Riedla. Mieszkali w Sidzinie nr d. 366 i tu zawarli związek małżeński 18 września 1934 r. Podczas pacyfikacji pasma Babiogórskiego po pacyfikacji Malinów została schwytana na drodze na Bińkówce wraz z córką w dniu 16 października 1944 r. i rozstrzelana nad potokiem Kamycko koło budynku Grenschutzu i tam pogrzebana. W dniu 26 lutego 1948 r. jej ciało zostało ekshumowane i w niedzielę 29 lutego 1948 r. pochowane na cmentarzu w Sidzinie obok męża.
Miejsce śmierci Anny Riedel nad potokiem Kamycko w Sidzinie.
Grób Anny Riedel na cmentarzu w Sidzinie.
Anna Riedel - po lewej - z córką Krystyną.
Wieczorek Stanisław, syn Stanisława i Marianny Szpak, ur. 2 maja 1917 r. w Sidzinie nr d. 104 na Roli Tempkowej. Był członkiem AK o pseudonimie „Kwintus” i dowódcą plutonu, oddziału partyzanckiego Chełm. Zastrzelony został przypadkowo 28 listopada 1944 r. przez żandarma ścigającego z nieustalonych powodów mężczyznę (Antoniego Pasternaka). Przebywał wówczas we młynie na potokiem Sidzinka, gdzie naprawiał turbinę prądotwórczą Gdy majstrował przy prądnicy przypadkowo przez deski wleciała kula, która trafiła go w głowę powodując śmierć Zwłoki pochowano na miejscowym cmentarzu.
Oskarbska Jadwiga, (emerytowana nauczycielka) córka Michała (byłego dyrektora szkoły) i Emilii Burzyńskiej, ur. 16 stycznia 1880 r. w Hermanowej koło Rzeszowa, zamieszkała w Sidzinie od 1934 r. w domu Jana Ciapały nr d. 396 na roli Górny Goryl. W dniu 25 stycznia 1945 r. została śmiertelnie postrzelona w domu podczas pacyfikacji wsi Sidzina przez SS Galizien. Niemcy chcieli wejść do jej mieszkania, lecz było zamknięte. Strzelili w drzwi za którymi stała Oskarbińska. Została trafiona w brzuch. Zmarła 29 stycznia 1945 r. i została pochowana na miejscowym cmentarzu.
Drab Jan syn Jana i Marianny Szpak, ur. 20 lipca 1864 r. w Sidzinie nr d. 514. Był pierwszą ofiarą wojny w Sidzinie i w gminie, został zastrzelony w Sidzinie na pastwisku na Roli Papajowej przez żołnierzy Wermachtu w dniu 2 września 1939 r. Pochowany został na miejscowym cmentarzu 5 września.
Binkuś Andrzej, syn Józefa i Zofii Socha, ur. 6 kwietnia 1896 r. w Sidzinie nr d. 415. Został zastrzelony w dniu 2 września 1939 r. na roli Lipowej w Sidzinie przez żołnierzy Wermachtu kiedy nie zareagował na wezwanie „halt”, ponieważ był głuchoniemy. Pochowany został na miejscowym cmentarzu. Był drugą ofiarą wojny.
Helena Kaczmarczyk z d. Gałuszka ur. 8 lipca 1901 roku w Stryszawie, żona Józefa. zamieszkała na Zagrodach Kaczmarczykowych (dom nr 4). 5 lutego 1945 r. zginęła od przyniesionego do domu przez syna granatu. Pogrzeb odbył się 7 lutego na cmentarzu w Osielcu.
Zenon Hrywny, syn Bazylego (kierownika szkoły) i Marii Kszczot, urodzony w Mikułowicach 23 marca 1928 r. Ofiara samosądu i wojennych porachunków. 4 stycznia 1945 r. został wyciągnięty z domu przez znajomych mu „partyzantów z Bystrej” i ślad po nim zaginął. Pod koniec marca 1945 roku zostały znalezione jego zwłoki w lesie pomiędzy Bystrą i Toporzyskiem. Pogrzeb odbył się w 25 marca 1945 roku. Obecnie spoczywa na cmentarzu w Bystrej Podhalańskiej ze swą rodzoną matką i ojcem.
Czarny Rudolf, (wulgo „Błazek”) syn Jana i Karoliny Tatarczyk, ur. 24 lutego 1908 r. w Clevelend w Ameryce, zamieszkały w Sidzinie nr d. 545. Ożenił się 25 lipca 1934 r. z Józefą Pasternak, c. Marcina i Franciszki Traczyk, ur. 16 kwietnia 1913 r. nr d. 80 (Rola Pasternakowa). Były żołnierz KOP, został zastrzelony 26 lutego 1944 r. na Małej Sidzince na granicy GG ze Słowacją przez żołnierzy Wehrmachtu z nieustalonych powodów (prawdopodobnie wracał z przemytu). Zwłoki pochowano na miejscowym cmentarzu 29 lutego. Pozostawił żonę i trójkę dzieci: Józefa (ur. 4 sierpnia 1935 r.) Mariannę (ur. 28 października 1937 r.) i Janinę (ur. 16 lipca 1941 r.)
Dzieci nad zwłokami zabitego ojca Rudolfa Czarnego.
Pasternak Józef, syn Ignacego i Marianny Maj, urodzony 10 sierpnia 1924 r. w Sidzinie nr d. 388 (Rola Kotówka). Rano 29 czerwca 1944 r. został znaleziony w owsie na roli Drabowej z postrzeloną nogą. Zmarł z powodu upływu krwi. Postrzelony przez żołnierzy Wehrmachtu z nie ustalonych powodów, być może przy przekraczaniu granicy słowackiej. Zwłoki pochowano na miejscowym cmentarzu.
Pogrzeb Józefa Pasternaka.
Powalacz Stanisław, syn Jana i Rozalii Kulka, ur. 22 grudnia 1888 r. w Sidzinie nr d. 382. Ożenił się 6 lutego 1912 r. z Wiktorią Staszczak, c. Michała i Anny Malik, ur. 23 stycznia 1891 r. w Sidzinie nr d. 500. Ofiara samosądu i porachunków wojennych. Został zabity za rzekomą współpracę z okupantem ośmioma strzałami przy własnym domu wieczorem 20 stycznia 1945 r. przez partyzantów. W czasie wojny był sołtysem.
Bąk Józef, syn Józefa i Zofii Janeczek, ur. 18 marca 1928 r. w Sidzinie nr d. 177 (Rola Pasternakowa). Zginął od granatu w domu Franciszka Szpaka („Gierata”) 2 lutego 1945 r., w Święto Matki Bożej Gromnicznej. Zginął wówczas również Stanisław Szpak a 7 osób odniosło ciężkie rany.
Szpak Stanisław, syn Franciszka i Anieli Lipka („Gierat”), ur. 16 maja 1933 r. w Sidzinie nr d. 14, zginął rozerwany granatem we własnym domu 2 lutego 1945 r. Zginął wówczas również Józef Bąk, a rannych zostało jeszcze 7 osób.
Zając Julian, syn Stanisława i Bronisławy Lipa, ur. 2 czerwca 1934 r. w Sidzinie nr d. 522. W księdze rodzin jest notatka, że został zabity przez granat przy zabawie.
Sidzina Sołtystwo – 26 styczeń 1945 r.
Miejsce, gdzie żołnierze niemieccy zgromadzili około 60 mieszkańców (zakładników). Było to konsekwencją ataku na sześcioosobową grupę esesmanów przejeżdżających samochodem wojskowym i motocyklem przez rolę Makówka w Sidzinie.
Więcej informacji: Biuletyn Samorządowy nr 1(59) styczeń 2017, Biuletyn Samorządowy nr 2(60) luty 2017
Kapliczka dziękczynna na Sołtystwie w Sidzinie.
Bystra rola Traczowa.
Szpital epidemiologiczny który w czasie wojny założony i prowadzony był przez doktora Stefana Walskiego.
Więcej informacji: Biuletyn Samorządowy nr 10(56) październik 2016, Biuletyn Samorządowy nr 11/12(57/58) listopad/grudzień 2016
Doktor Stefan Walski
Obsługa szpitala.
Willa w Traczu, gdzie mieścił się szpital.
Dziękujemy za pomoc w graficznym opracowaniu mapy - Krzysztofowi Kostce, Konradowi Kudzi oraz Maciejowi Nieużytek - uczniom 4 klasy Technikum Informatycznego, Zespołu Szkół im. Walerego Goetla w Suchej Beskidzkiej, którzy odbywali praktykę w Urzędzie Gminy Bystra-Sidzina.